بله، لیفتراک گواهینامه مخصوص دارد و رانندگی با آن بدون گواهینامه معتبر کاملاً غیرقانونی است.
در ایران و تقریباً تمام کشورهای دنیا، لیفتراک (Forklift) جزو «ماشین‌آلات راهسازی و صنعتی» یا «تجهیزات حمل مواد» طبقه‌بندی می‌شود و آموزش اپراتور تاور کرین و آموزش اپراتور جرثقیل سقفی و آموزش راننده لیفتراک وآموزش نصب تاور کرین و خرید تاور کرین و و برای اپراتوری آن باید گواهینامه ویژه لیفتراک داشته باشید. این گواهینامه با گواهینامه رانندگی معمولی خودرو (پایه یک، دو یا سه) کاملاً متفاوت است و حتی اگر گواهینامه پایه یک هم داشته باشید، بدون گواهینامه لیفتراک اجازه کار با آن را ندارید.
آیا لیفتراک گواهینامه دارد؟
در ادامه همه چیز را درباره گواهینامه لیفتراک، شرایط دریافت، انواع، قوانین، مراکز معتبر، هزینه‌ها، مدت اعتبار و حتی تفاوت‌های ایران با کشورهای دیگر توضیح می‌دهم.
#### ۱. چرا لیفتراک گواهینامه جداگانه می‌خواهد؟
لیفتراک یکی از خطرناک‌ترین ماشین‌آلات صنعتی است. طبق آمار جهانی:
– سالانه بیش از ۱۰۰ هزار حادثه جدی با لیفتراک رخ می‌دهد
– حدود ۳۵٪ حوادث منجر به مرگ یا قطع عضو می‌شود
– بیشترین علت: عدم آموزش اپراتور، سرعت غیرمجاز، واژگونی، سقوط بار
به همین دلیل سازمان جهانی کار (ILO)، سازمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OSHA در آمریکا) و در ایران سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و وزارت کار، اپراتوری لیفتراک را مشمول آموزش و گواهینامه اجباری کرده‌اند.
#### ۲. قوانین ایران درباره گواهینامه لیفتراک (سال ۱۴۰۴)
– طبق ماده ۵۲ قانون کار و آیین‌نامه ایمنی امور حمل و نقل بار مصوب ۱۳۹۵، هر فردی که با لیفتراک (دیزلی، برقی، گازی، ریچ‌تراک، استاکر و …) کار می‌کند باید گواهینامه معتبر داشته باشد.
– جریمه کار بدون گواهینامه: از ۵ تا ۵۰ میلیون تومان + توقیف دستگاه تا ارائه گواهینامه
– در صورت حادثه منجر به فوت یا نقص عضو، اپراتور بدون گواهینامه به عنوان مقصر اصلی شناخته شده و بیمه خسارت نمی‌پردازد.
– کارفرما موظف است فقط افراد دارای گواهینامه را استخدام کند؛ در غیر این صورت خودش هم جریمه می‌شود.
#### ۳. انواع گواهینامه لیفتراک در ایران
الف) گواهینامه درجه ۲ لیفتراک (رایج‌ترین)
– برای لیفتراک‌های تا ظرفیت ۱۰ تن
– مناسب اکثر انبارها، کارخانه‌ها، بنادر کوچک
– مدت دوره: ۶۰ تا ۸۰ ساعت (۱۰-۱۵ روز)
ب) گواهینامه درجه ۱ لیفتراک
– برای لیفتراک‌های بالای ۱۰ تن و لیفتراک‌های کانتینربر (ریچ‌استکر)
– مدت دوره: ۱۰۰ تا ۱۲۰ ساعت
ج) گواهینامه لیفتراک برقی و استاکر
– مخصوص لیفتراک‌های برقی و دستی-برقی داخل سردخانه و انبارهای دارویی
د) گواهینامه بین‌المللی لیفتراک
– توسط مراکز معتبر صادر می‌شود و در کشورهای حوزه خلیج فارس، ترکیه، عراق و … معتبر است.
#### ۴. شرایط دریافت گواهینامه لیفتراک در ایران
– حداقل سن: ۱۸ سال تمام
– حداقل تحصیلات: سواد خواندن و نوشتن (دیپلم لازم نیست)
– گواهینامه رانندگی پایه سه (برای بعضی مراکز الزامی است، برای بعضی خیر)
– سلامت کامل جسمانی: بینایی خوب، نداشتن بیماری صرع، دیابت کنترل‌نشده، مشکلات ستون فقرات
– عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر
– گذراندن معاینات پزشکی (چشم، گوش، قلب، روانشناسی)
#### ۵. مراحل دریافت گواهینامه لیفتراک
۱. ثبت‌نام در آموزشگاه معتبر دارای مجوز از سازمان فنی و حرفه‌ای
۲. شرکت در دوره تئوری (۳۰-۴۰ ساعت):
– آشنایی با انواع لیفتراک
– اصول ایمنی و علائم هشدار
– فیزیک بار و مرکز ثقل
– قوانین راهنمایی و رانندگی داخل کارخانه
– کمک‌های اولیه و اطفای حریق
۳. شرکت در دوره عملی (۳۰-۶۰ ساعت):
– آموزش مانور در مسیرهای استاندارد
– بلند کردن و جابه‌جایی پالت
– کار در ارتفاع و رمپ
– شارژ باتری و سوخت‌گیری ایمن
۴. آزمون تئوری (تستی، ۴۰ سؤال)
۵. آزمون عملی (مانور در زمین آموزشگاه با حضور ممتحن)
۶. صدور گواهینامه (معمولاً ظرف یک هفته)
#### ۶. مراکز معتبر صدور گواهینامه لیفتراک در ایران
– آموزشگاه‌های سازمان فنی و حرفه‌ای در تمام استان‌ها
– شرکت‌های بزرگ لیفتراک (مانند سپاهان لیفتراک، آریا دیزل، کوماتسو ایران، سهند لیفتراک)
– آموزشگاه‌های خصوصی دارای مجوز در تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز، بندرعباس
– مراکز آموزش ایمنی وزارت کار (برای گواهینامه‌های درجه ۱)
#### ۷. هزینه گواهینامه لیفتراک (سال ۱۴۰۴)
– درجه ۲ معمولی: ۴ تا ۷ میلیون تومان
– درجه ۱: ۸ تا ۱۲ میلیون تومان
– تمدید گواهینامه (هر ۳ سال یک بار): ۱٫۵ تا ۳ میلیون تومان
– گواهینامه بین‌المللی: ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان
(هزینه شامل کلاس، آزمون، کارت PVC و دفترچه می‌شود)
#### ۸. مدت اعتبار گواهینامه
– گواهینامه درجه ۲: ۳ سال
– گواهینامه درجه ۱: ۲ سال
– بعد از انقضا باید دوره بازآموزی (معمولاً ۱۶-۲۴ ساعت) بگذرانید.
#### ۹. تفاوت گواهینامه ایران با کشورهای دیگر
– آمریکا و اروپا: گواهینامه OSHA یا CPCS، هر ۳ سال تمدید، دوره‌ها سخت‌تر و گران‌تر (۵۰۰-۱۵۰۰ دلار)
– امارات و قطر: گواهینامه باید توسط شرکت تأییدشده بین‌المللی باشد
– عراق و افغانستان: گواهینامه ایران کاملاً پذیرفته می‌شود
#### ۱۰. نکات مهم ایمنی که در دوره آموزش یاد می‌گیرید
– همیشه کمربند ایمنی ببندید
– قبل از حرکت بوق بزنید و دور محیط را چک کنید
– حداکثر سرعت داخل انبار ۸ کیلومتر و بیرون ۲۰ کیلومتر
– هرگز زیر شاخک بلندشده نایستید
– شیب بیش از ۱۰ درجه ممنوع
– حمل نفر با لیفتراک کاملاً ممنوع (حتی روی پالت)
#### ۱۱. حقوق و مزایای داشتن گواهینامه لیفتراک
– حقوق اپراتور لیفتراک در ایران (۱۴۰۴):
– تهران و شهرهای بزرگ: ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان
– شهرستان: ۱۲ تا ۲۰ میلیون تومان
– شیفت شب و پروژه‌های بنادر: تا ۵۰ میلیون تومان
– امکان کار در بنادر، گمرکات، کارخانه‌های فولاد، خودروسازی، سردخانه‌ها، انبارهای بزرگ
– امکان مهاجرت کاری به کشورهای عربی (حقوق ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار)
#### ۱۲. آیا می‌توان بدون گواهینامه کار کرد؟
خیر! حتی اگر ۲۰ سال تجربه دارید، بدون کارت معتبر:
– بیمه تأمین اجتماعی شما را به عنوان «اپراتور» قبول نمی‌کند
– در صورت بازرسی وزارت کار، کارفرما جریمه سنگین می‌شود
– در صورت حادثه، تمام هزینه‌ها از جیب خودتان یا کارفرما پرداخت می‌شود
#### جمع‌بندی نهایی
لیفتراک نه تنها گواهینامه دارد، بلکه یکی از سخت‌گیرانه‌ترین گواهینامه‌های صنعتی است چون مستقیماً با جان انسان‌ها سروکار دارد. اگر قصد کار با لیفتراک دارید، حتماً در یک آموزشگاه معتبر ثبت‌نام کنید، دوره را کامل بگذرانید و گواهینامه بگیرید. این کار هم درآمدتان را چند برابر می‌کند، هم از جان خودتان و همکارانتان محافظت می‌کند و هم کاملاً قانونی است.